উনবিংশ শতিকাত ঔদ্যোগিক বিপ্লৱৰ আগমনৰ লগে লগে, বিশ্বই ইয়াক উন্নত জীৱন-যাপনৰ দিশ বুলি ভাবি দ্ৰুতগতিত আগবাঢ়িছিল- কিন্তু একে সময়তে, সকলো ধৰণৰ প্ৰকৃতিৰ বিশুদ্ধতাক অৱনমিত কৰিছিল। ১৯৭২ চনত “মানৱ পৰিৱেশ” সন্দৰ্ভত অনুষ্ঠিত ষ্টকহম সন্মিলনে বিভিন্ন প্ৰচেষ্টাৰ জৰিয়তে পৰিৱেশজনিত সমস্যাৰ মোকাবিলা কৰাৰ তাৎক্ষণিকতা পোহৰলৈ আনিছিল। পৰিৱেশ অৱশ্যে আমাৰ বিকাশ অব্যাহত ৰখাৰ বাবে আৰু বিকাশে জীৱনৰ উন্নত মানদণ্ডলৈ ৰূপান্তৰিত কৰাৰ বাবে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰত্যাহ্বান। আমাৰ বহুতো চহৰে উচ্চ স্তৰৰ প্ৰদূষণৰ অভিজ্ঞতা লাভ কৰিছে। যদি আমি বৰ্তমানৰ উন্নয়নৰ স্তৰত আমাৰ পৰিৱেশ সুৰক্ষিত কৰিব নোৱাৰো, অধিক বিকাশে বিষয়টো অধিক বেয়া কৰি তুলিব। দেশৰ বহু ঠাইত দ্ৰুতগতিত কমি যোৱা পানীৰ পৰিণামে ইতিমধ্যে আমাৰ স্থিৰতাৰ প্ৰতি ভাবুকিৰ সৃষ্টি কৰিছে। জলবায়ু পৰিৱৰ্তনে ইতিমধ্যে ভাৰতত উৎপাদনশীলতা আৰু জীৱনৰ মানদণ্ডৰ ওপৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰভাৱ পেলাইছে সেয়েহে আমি ইয়াৰ বিৰুদ্ধে যুঁজিবলৈ বিশ্বব্যাপী প্ৰচেষ্টাৰ শীৰ্ষত থাকিব লাগিব। যিকোনো অঞ্চলত অৰ্থনৈতিক বিকাশৰ উদ্দেশ্য হৈছে মানুহক উন্নত জীৱন যাপন আৰু চাকৰিৰ সুযোগ প্ৰদান কৰা। যদিও ঔদ্যোগিক বিকাশে যিকোনো অঞ্চলত অধিক চাকৰি সৃষ্টি কৰে তাৰ সমান্তৰালকৈ পৰিৱেশৰ ওপৰত প্ৰতিকূল প্ৰভাৱৰ সম্ভাৱনাও বৃদ্ধি হয়। প্ৰদূষণ ধূলি, ধোঁৱা আৰু বিষাক্ত গেছ নিৰ্গমন হোৱা অত্যাধিক প্ৰদূষিত উদ্যোগ যেনে তাপ বিদ্যুৎ প্ৰকল্প, কয়লা খনি, চিমেণ্ট, তীখা, পেট্ৰ’লিয়াম আৰু ৰাসায়নিক পদাৰ্থ আদিৰ বাবে হয়। এইবোৰ কেৱল বিপদজনকে নহয়, ই আমাৰ পৰিস্থিতি আৰু পৰিৱেশৰো অপূৰণীয় ক্ষতি কৰে আৰু পৰিৱেশৰ বহন ক্ষমতা ভংগ কৰে। বিকাশ আৰু পৰিৱেশ একে সময়তে বজাই ৰখাৰ বাবে পৰিৱেশ সুৰক্ষাব্যৱস্থা প্ৰয়োজনীয় হৈ পৰিছে। এইটো ভাৰতৰ বাবে অধিক গুৰুত্বপূৰ্ণ য’ত মানুহৰ বৰ্ধিত চাহিদা পূৰণ কৰিবলৈ অৰ্থনৈতিক বিকাশ প্ৰয়োজনীয়। অৱশ্যে, অৰ্থনৈতিক প্ৰগতিৰ নামত পৰিৱেশৰ নিৰ্বিচাৰ অৱক্ষয় অবাঞ্ছিত। ঔদ্যোগিক প্ৰগতি আৰু পাৰিপাৰ্শ্বিক অৱক্ষয়ৰ মাজত এক ভাৰসাম্য ৰাখিব লাগিব যিটো মুখ্যতঃ ঔদ্যোগিক প্ৰদূষণৰ ফলত হয়। বহনক্ষম বিকাশ, পৰিৱেশ আৰু সম্পদ প্ৰণালীৰ স্থিৰতাৰ সৈতে সমাপ্ত নহয়; ইয়াৰ বাবে অৰ্থনৈতিক আৰু সামাজিক ব্যৱস্থাৰ স্থিৰতাৰ প্ৰয়োজন। উন্নয়ন আৰু পাৰিপাৰ্শ্বিক সুৰক্ষা সহজে একেলগে যাব পাৰে। কেৱল পিছত অনুশোচনা কৰাৰ বাবে খৰখেদা কৰাৰ সলনি পাৰিপাৰ্শ্বিক সুৰক্ষাৰ সৈতে নতুন প্ৰকল্প আৰম্ভ কৰা ভাল হ’ব। পাৰিপাৰ্শ্বিক সুৰক্ষা অবিহনে বিকাশ দীৰ্ঘম্যাদী সময়ত বিপৰীত প্ৰমাণিত হ’ব পাৰে। ভূপাল গেছ দুৰ্ঘটনা এতিয়াও মানুহৰ মনত সতেজ হৈ আছে। দুৰ্ভাগ্যবশতঃ, এনে অপ্ৰত্যাশিত দুৰ্ঘটনাৰ সৈতে মোকাবিলা কৰিবলৈ এতিয়ালৈকে কোনো নিখুঁত ব্যৱস্থা প্ৰস্তুত কৰা হোৱা নাই যি এনে উদ্যোগৰ ওচৰত বাস কৰা লোকসকলৰ স্বাস্থ্য সুৰক্ষিত কৰাৰ বাবে অতি প্ৰয়োজনীয়। ৰায়পুৰ-দূৰ্গ, কোৰবা-বিলাসপুৰ, আগ্ৰা-কানপুৰ, ৱাপী-এংকলশ্বৰ, ধানবাদ-বোকাৰো, ভাইজাগ, তাৰাপুৰ, লুধিয়ানা আদিত উচ্চ পৰিমাণৰ প্ৰদূষকৰ প্ৰতিবেদন পোৱা গৈছে। এইটো সত্য যে শক্তি প্ৰকল্পৰ সংখ্যা অতি-গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰযুক্তিলৈ সলনি হৈছে। চিমেণ্ট, ৰাসায়নিক পদাৰ্থ আৰু পেট্ৰ’লিয়াম শোধনাগাৰসমূহেও অত্যাধুনিক প্ৰযুক্তি গ্ৰহণ কৰিছে। এতিয়া আমাক পৰ্যাপ্ত আৰু কাৰ্যকৰী প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ ব্যৱস্থাৰ প্ৰয়োজন যাতে পৰিৱেশৰ ওপৰত প্ৰতিকূল প্ৰভাৱ হ্ৰাস হয়। তুলনামূলক সুবিধাৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি উদ্যোগ-ক্লাষ্টাৰ স্থাপনৰ ৰণনীতিবোৰ সমীক্ষা কৰাৰ প্ৰয়োজন আছে। ভাৰতৰ ডিজেল উৎপাদনৰ স্থাপিত ক্ষমতাই ইয়াৰ মুঠ গ্ৰিড সংযোজিত ক্ষমতাৰ এক তৃতীয়াংশ গঠন কৰে। ডিজেল জেনেৰেটৰ ছেটত ডিজেল জ্বলাই নিৰ্গত হোৱা বিষাক্ত ধোঁৱাৰ গুৰুতৰ প্ৰভাৱ আছে আৰু এনেদৰে উৎপন্ন হোৱা শক্তিও ব্যয়বহুল। প্ৰতিৰোধক হিচাপে, সৌৰ ছাদৰ দ্বাৰা মূলধন বিনিয়োগ আৰু বিদ্যুৎ উৎপাদন দুয়োটাৰ বাবে উদগনি দিয়া হৈছে। বিভিন্ন নীতি প্ৰলোভন কম প্ৰজন্মৰ ব্যয়লৈ ৰূপান্তৰিত হৈছে। সেউজগৃহ গেছ নিৰ্গমন হ্ৰাস কৰাৰ লক্ষ্যৰে চৰকাৰৰ সৌৰ শক্তি অভিযানৰ ফলত সৌৰ শক্তিৰ বাবে শুল্ক হ্ৰাস পাইছে। তাপ শক্তি আৰু সৌৰ শক্তিৰ মাজৰ ব্যৱধান হ্ৰাস হৈ আহিছে। ২০১৮ চনত, নৱীকৰণযোগ্য শক্তি ২০ শতাংশতকৈ ওপৰৰ ৭৩ গিগাৱাটত উপনীত হৈছে। ৩১ অক্টোবৰ, ২০১৯ তাৰিখে দেশত নৱীকৰণযোগ্য শক্তিৰ স্থাপিত ক্ষমতা ৮৩.৪ গিগাৱাট নথিভুক্ত কৰা হৈছে আনহাতে বায়ু শক্তিৰ অংশ হৈছে ৩৭ গিগাৱাট আৰু সৌৰ শক্তিৰ অংশ হৈছে ৩১.৭ গিগাৱাট। সেউজ শক্তিৰ অংশ বৃদ্ধি কৰা আৰু জীৱাশ্ম ইন্ধন-আধাৰিত প্ৰকল্পত শেহতীয়া প্ৰযুক্তি গ্ৰহণ কৰাৰ উপৰিও, ভাৰতৰ কাৰ্বন পদচিহ্ন হ্ৰাস কৰাৰ বাবে বহুতো ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰা হৈছে; যদিও কয়লা আৰু অন্যান্য জীৱাশ্ম ইন্ধনে অনাগত দশকবোৰত ভাৰতৰ শক্তি মিশ্ৰণত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰি থাকিব। ই জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ মোকাবিলা কৰিবলৈ প্ৰতিশ্ৰুতিবদ্ধ। পৰিষ্কাৰ প্ৰযুক্তিৰ অৰ্থ হৈছে এক প্ৰক্ৰিয়া যি কেঁচা সামগ্ৰীৰ ব্যৱহাৰ হ্ৰাস কৰে আৰু নিম্নতম আৱৰ্জনা উৎপাদন কৰে। বিশ্বব্যাপী, পাৰিপাৰ্শ্বিক প্ৰৱণতাই উদ্যোগসমূহক নতুন ৰূপ দিছে। বিশ্বজুৰি পৰিষ্কাৰ প্ৰযুক্তিৰ বহুতো উদাহৰণ আছে। পৰিষ্কাৰ প্ৰযুক্তি উদ্যোগৰ বিকাশে নিশ্চিতভাৱে পৰৱৰ্তী প্ৰজন্মৰ বাবে বহনক্ষম আৰু সুৰক্ষিত পৰিৱেশ গঢ়ি তোলাত সহায় কৰিব। আন্তৰ্জাতিক শক্তি সংস্থাই (আইইএ) দাবী কৰে যে পৰিষ্কাৰ শক্তি প্ৰযুক্তি আৰু নীতিয়ে প্ৰকৃততে আটাইতকৈ কাৰ্যকৰী উপায়েৰে একাধিক উদ্দেশ্য পূৰণ কৰিব পাৰে। উদাহৰণ স্বৰূপে, বহনক্ষম গতিশীলতা সমাধানে ভিৰ হ্ৰাস কৰাৰ সময়ত আৰু উৎপাদনশীলতা বৃদ্ধি কৰাৰ সময়ত সেৱাৰ প্ৰৱেশাধিকাৰ বৃদ্ধি কৰিব পাৰে।  দক্ষ নিৰ্মাণ প্ৰযুক্তিয়ে শক্তি বিনিয়োগৰ প্ৰয়োজনীয়তা হ্ৰাস কৰিব পাৰে আৰু আৱাসীসকলৰ বাবে আৰাম বৃদ্ধি কৰিব পাৰে। শক্তিৰ স্থানীয় উৎস আৰু একত্ৰিত বিতৰণ প্ৰণালীয়ে বিভিন্ন সেৱা প্ৰদানৰ সৈতে সম্পৰ্কিত ব্যয় হ্ৰাস কৰিব পাৰে, আনহাতে স্থিতিস্থাপকতা আৰু নমনীয়তা উন্নত কৰিব পাৰে। চৰকাৰে ২০২৪ চনৰ ভিতৰত পিএম ১০ আৰু পি১১২.৫ ঘনত্ব ২০ৰ পৰা ৩০ শতাংশ হ্ৰাস প্ৰাপ্ত কৰাৰ বাবে এক দীৰ্ঘম্যাদী, সময়সীমাবদ্ধ, ৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ৰ ৰণনীতি হিচাপে ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিষ্কাৰ বায়ু কাৰ্যসূচী (এনচিএপি) আৰম্ভ কৰিছে। এন.চি.এ.পি.-ৰ সামগ্ৰিক উদ্দেশ্য হৈছে সমগ্ৰ দেশত বায়ুৰ মানদণ্ড নিৰীক্ষণৰ নেটৱৰ্ক বৃদ্ধি কৰা আৰু সজাগতা আৰু ক্ষমতা নিৰ্মাণ কাৰ্যকলাপ শক্তিশালী কৰাৰ উপৰিও বায়ু প্ৰদূষণ প্ৰতিৰোধ, নিয়ন্ত্ৰণ আৰু হ্ৰাসৰ বাবে ব্যাপক পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰা। এন.চি.এ.পি.-ৰ এই পদক্ষেপটোত অন্তৰ্ভুক্ত আছে সংশ্লিষ্ট কেন্দ্ৰীয় মন্ত্ৰালয়, ৰাজ্য চৰকাৰ আৰু স্থানীয় সংস্থাসমূহৰ মাজত সহযোগিতামূলক, বহু-স্তৰীয়, আৰু আন্তঃখণ্ড সমন্বয়। জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ ওপৰত ৰাষ্ট্ৰীয় কাৰ্য পৰিকল্পনা (এনএপিচিচি) আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ সন্দৰ্ভত চৰকাৰৰ অন্যান্য পদক্ষেপকে ধৰি বিদ্যমান নীতি আৰু কাৰ্যসূচীসমূহৰ ডভটেইলিং এনচিএপি কাৰ্যকৰী কৰাৰ সময়ত কৰা হ’ব। জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ ওপৰত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ ফ্ৰেমৱৰ্ক কনভেনচন (ইউএনএফচি)য়ে “জলবায়ু পৰিৱৰ্তন”ক প্ৰত্যক্ষ বা পৰোক্ষভাৱে মানৱ কাৰ্যকলাপৰ বাবে দায়ী জলবায়ুৰ পৰিৱৰ্তন হিচাপে সংজ্ঞায়িত কৰে যি বিশ্বব্যাপী বায়ুমণ্ডলৰ গঠন সলনি কৰে। প্ৰাকৃতিক জলবায়ুৰ পৰিৱৰ্তনশীলতাৰ উপৰিও তুলনামূলক সময়ত ইয়াক দেখা যায়। জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ মুখ্য বৈশিষ্ট্যবোৰৰ ভিতৰত আছে গড় গোলকীয় উষ্ণতা বৃদ্ধি, আইচকেপ গলি যোৱা, বৰষুণৰ পৰিৱৰ্তন আৰু সাগৰৰ উষ্ণতা বৃদ্ধি যাৰ ফলত সাগৰৰ স্তৰ বৃদ্ধি হয়। জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ মোকাবিলা কৰাৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় প্ৰচেষ্টাবোৰৰ ভিতৰত আছে এফালে সেউজগৃহ গেছ (জিএইচজি) নিৰ্গমন হ্ৰাস কৰা আৰু আনফালে অভিযোজিত ক্ষমতা নিৰ্মাণ কৰা। ভাৰত ইউএনএফচি আৰু কিয়োটো প্ৰটোকলৰ প্ৰতি প্ৰতিশ্ৰুতিবদ্ধ, যি জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ সৈতে মোকাবিলা কৰাৰ উপায়ৰ ওপৰত আন্তৰ্জাতিক সহমত প্ৰতিনিধিত্ব কৰে। পৰিৱেশৰ প্ৰতি প্ৰচণ্ড প্ৰত্যাহ্বানৰ প্ৰতি সঁহাৰি জনোৱাৰ বাবে অঞ্চলটোত আইনী আৰু প্ৰতিষ্ঠানগত প্ৰণালীৰ এক অতি বিস্তৃত পৰিকাঠামো আছে আৰু বিশেষকৈ নৱীকৰণযোগ্য শক্তি খণ্ডত কেইবাটাও জলবায়ু-অনুকূল পদক্ষেপ আৰম্ভ কৰিছে। ভাৰতে ২ অক্টোবৰ, ২০১৬ তাৰিখে পেৰিছ জলবায়ু পৰিৱৰ্তন চুক্তি স্বাক্ষৰ কৰে, যি হৈছে এক যুগান্তকাৰী চুক্তি যিয়ে দেশসমূহক জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ বিৰুদ্ধে যুঁজিবলৈ আৰু বিশ্বৰ উষ্ণতা বৃদ্ধি 2 ডিগ্ৰী চেলচিয়াছৰ তললৈ সীমিত কৰিবলৈ আহ্বান জনায়।  ঘটনাক্ৰমে, ২০১৫ চনত ১৯৫ খন দেশে গ্ৰহণ কৰা পেৰিছ চুক্তিৰ লক্ষ্য হৈছে প্ৰাক-ঔদ্যোগিক স্তৰক বেচলাইন হিচাপে বিবেচনা কৰি গোলকীয় উষ্ণতা ১.৫ ডিগ্ৰী চেলচিয়াছলৈ সীমিত কৰা। পেৰিছে ১২ ডিচেম্বৰ,